Nalewka dzięgielówka - nalewka sporządzona z mieszanki różnych ziół. Barwa żółto-zielonkawa, smak przyjemny ziołowy.
Podstawowymi składnikami mieszanki ziół jest korzeń i nasiona arcydzięgla, owoce kopru włoskiego i kolendra.
Arcydzięgiel (łac. Archangelica officinalis)
nosi swoją nazwę łacińską od jednego z archaniołów, czyli aniołów zajmujących się ludźmi - Gabriela. Według chrześcijańskiej legendy Gabriel miał go przynieść ludziom, by niosła im ulgę w cierpieniach. Znany i stosowany jest już od czasów prehistorycznych. Na terenie Polski znaleziono go m.in. w Biskupinie.
W wiekach średnich wierzono, że jest on skutecznym środkiem przeciw zarazom (co mogło mieć pokrycie w rzeczywistości, jeśli były to epidemie atakujące układ pokarmowy, np. jakieś odmiany czerwonki), nawet takim jak dżuma (interferon!). W trakcie zarazy trzeba było ludziom "co jeszcze powietrza [morowego] nie zachwycili, rano na czczo, zaczym z domu wychodzić mają, niech ten korzeń żują i trzymają w gębie".
Arcydzięgiel wchodził też w skład słynnego teriaku, mieszanki ziołowej, która miała skutecznie chronić przed wszelkimi chorobami, truciznami i zarazami. Dziś zaś nazywany jest przez niektórych europejskim żeń-szeniem ze względu na swoje działanie, przede wszystkim wzmacniające i regenerujące.
Korzeń, a także liście i nasiona (wykazują delikatniejsze działanie od korzeni) posiadają właściwości lecznicze. Substancje zawarte w arcydzięgielu to: 1,5% olejków eterycznych (felandren, pinen, cymen, kamfen, limonen), kwasy organiczne (angelikowy, bursztynowy, chlorogenowy, cytrynowy, kawowy, malonowy, szczawiowy, walerianowy), angelicyna, imperatoryna, witaminy C i B, gorycze, garbniki, taninę, żywice, fitosterole, flawonoidy, trójterpeny, kumaryny, woski, cukry proste, specyficzny cukier - umbeliferozę oraz specyficzny związek pobudzający wytwarzanie interferonu, zwalczającego infekcje, zwłaszcza wirusowe.
Przeciwwskazania: Nie stosować w trakcie miesiączkowania.
Nie stosować w czasie ciąży ze względu na jego właściwości poronne.
Nie stosować przy ostrych nieżytach żołądka, zapaleniu jelit i zapalnym stanie nerek. Nie stosować zbyt długo przy nadwrażliwości na promieniowanie UV (jasna skóra, jasne oczy i włosy oraz skłonność do oparzeń słonecznych są tu pewnym wskaźnikiem).
Arcydzięgiel litwor stosuje się jako środek:
wzmacniający żołądek, stymulujący i wzmacniający cały układ trawienny, wspomagający przy zaburzeniach trawienia spowodowanych niedoborem soku żołądkowego, pepsyny, żółci, soku trzustkowego (bóle brzucha, wzdęcia, odbijanie, brak łaknienia, nieregularne wypróżnienia, chudnięcie),
łagodnie wykrztuśny, tonizujący, rozkurczowy (stany skurczowe żołądka i dróg żółciowych, zastój żółci, osłabienie perystaltyki jelit),
wiatropędny, przeciwbólowy, odtruwający i regenerujący (odwykówki od papierosów, alkoholu i narkotyków),
przeciwzapalny, bakteriobójczy, grzybobójczy, moczopędny (bóle stawów, reumatyzm, artretyzm), pobudzający czynności macicy (przy przedłużających się porodach, zatrzymaniu łożyska), uspokajający (napięcia, niepokoje, trudności w zasypianiu),
ogólnie wzmacniający układ nerwowy, stymulujący układ limfatyczny,
wspomagający przy przeziębieniach, napotny, nasenny, fotodynamiczny.
Koper włoski (Foeniculum vulgare)
Koper włoski, zwany również fenkułem, należy do najstarszych roślin leczniczych - z jego zdrowotnych właściwości korzystano już w starożytności. Jego skład - olejek eteryczny, flawonoidy, sole mineralne, stygmasterol (zaliczany do fitosteroli) - decyduje o działaniu bakteriobójczym, przeciwzapalnym, rozkurczowym na układ pokarmowy, a także - dzięki zawartości stygmasterolu - regenerującym na skórę.
Podstawowym zastosowaniem naparów z kopru włoskiego jest przeciwdziałanie wzdęciom. Herbatka z kopru szczególnie zalecana jest w przypadku dolegliwości u dzieci, a nawet niemowląt - jest pomocna przy uciążliwych kolkach. Koper, pobudzając perystaltykę jelit, przeciwdziała zaparciom i działa wiatropędnie. Ziele poprawia apetyt i łagodzi bóle brzucha. Działanie fenkułu nie obejmuje jednak tylko układu pokarmowego. Spożywanie naparu pobudza laktację u karmiących kobiet, a także ma lekkie działanie moczopędne. Napar działa również wykrztuśnie, może być więc stosowany przy kaszlu. Koper włoski uważany jest również za łagodny afrodyzjak. Stanowi również składnik ziołowych mieszanek stosowanych w migrenach.
Kolendra siewna (Coriandrum sativum L.)
Jest rośliną leczniczą, z owoców kolendry otrzymuje się w procesie destylacji olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest fitoncyd linalol.
Główne właściwości: rozkurczowe; wiatropędne; pobudza wydzielanie soku żołądkowego; wzmaga łaknienie; rozpuszcza cholesterol.
Kolendra wzmiankowana jest już w Starym Testamencie. Znana i stosowana już w starożytnym Rzymie i Grecji, stamtąd rozpowszechniła się w całej Europie. W Europie uprawiana jest powszechnie. Zielone części rośliny mają w czasie wegetacji silny aromat, dzięki któremu są bardzo cenione jako przyprawa w niektórych kuchniach. Dojrzałe owoce również mają mocny aromat, ale zupełnie inny od pędów.
Kolendra stanowi pospolitą przyprawę kuchenną, jest podstawowym składnikiem indyjskiej mieszanki przyprawowej curry.